قرص اورژانسی ضد بارداری، نوعی درمان اورژانسی برای پیشگیری از بارداریناخواسته پس از یک رابطه جنسی مشکوک و محافظت نشده است. با خواندن این مقاله اطلاعات زیادی در مورد نحوه مصرف قرص های اورژانسی جلوگیری از بارداری، انواع آن، زمان درست مصرف و نکاتی که هنگام استفاده از این قرص اورژانسی باید در نظر بگیرید، کسب خواهید کرد.
چه زمانی باید از قرص اورژانسی ضد بارداری استفاده کرد؟
قرص اورژانسی ضد بارداری که “قرص صبح روز بعد” نیز نامیده می‌شود، یک نوع قرص ضدبارداری است که تنها در زمانی که به طور ناگهانی یک رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشید و یا فکر می‌کنید روش جلوگیری که از آن استفاده کرده‌اید جوابگو نخواهد بود (برای مثال کاندوم مورد استفاده دچار پارگی شده باشد) می‌باید مورد استفاده قرار بگیرد. این روش پیشگیری از بارداری می‌بایست در حداقل دفعات ممکن در طول دوران باروری هر زن استفاده شود.
قرص‌های اورژانسی ضد بارداری چگونه کار می‌کنند؟
انواع مختلفی از قرص‌های اورژانسی جلوگیری از بارداری وجود دارد، اما تقریبا نحوه عملکرد همه آن‌ها یکی است. اغلب آن‌ها شامل یک قرص حاوی ۱.۵ میلیگرم دارو می‌باشند که لوونورژسترول (ورژن مصنوعی از هورمون پروژسترون) نامیده می‌شود، این هورمون مانع تخمک گذاری تخمدان‌ها و لقاح اسپرم و تخمک می‌شود و همچنین ممکن است فضای رحم را به گونه‌ای تغییر دهد که حتی اگر تخمکی بارور هم شود قادر به لانه گزینی و کاشت در رحم نباشد.
بنابراین اگر شما به دوره تخمک گذاری خود نزدیک باشد یا تازه این دوره را گذرانده باشید، به طور قابل ملاحظه‌ای شانس تاثیرگذاری قرص پایین می‌آید.
در این قرص‌ها در مقایسه با قرص‌های کنترل بارداری منظم معمولا از دوز بالاتری از پروژسترون استفاده می‌شود. شما نباید این قرص‌ها را جایگزین روش‌های پیشگیری از بارداری منظم کنید و لازم است پس از استفاده از آنان روش کنترل منظم بارداری خود را ادامه دهید. همچنین اگر باردار باشید این قرص‌ها نمی‌توانند به بارداری شما خاتمه دهند.
زمان بندی و نحوه مصرف قرص‌های اورژانسی جلوگیری از بارداری
احتمال تاثیرگذاری قرص‌های اورژانسی ضد بارداری بین ۸۴ تا ۸۹ درصد است. آنچه که در اینجا اهمیت دارد زمان بندی درست در مورد نحوه مصرف قرص‌های اورژانسی جلوگیری از بارداری است. در واقع این قرص‌ها زمانی بیشترین اثر را دارند که در عرض ۲۴ ساعت پس از رابطه جنسی مصرف شوند، اما تا سه روز بعد از داشتن رابطه نیز می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. این که تاثیرگذار باشد یا نه به دو عامل زیر بستگی دارد:
- مقدار زمانی که از رابطه جنسی شما می‌گذرد. به عبارت دیگر، پس از رابطه جنسی، هرچه زودتر قرص را مصرف کنید، بیشتر احتمال دارد که از بارداری خود جلوگیری کنید.
- اینکه در زمان رابطه جنسی در کدام نقطه از سیکل ماهانه خود باشید. هر چه نزدیکتر به زمان تخمک گذاری باشد، تاثیر قرص کمتر خواهد بود.
شما می‌توانید قرص را در هر زمانی از روز مصرف کنید. هر چه زودتر بهتر. در حقیقت، بهتر است یک بسته از این قرص‌ها را در دسترس داشته باشید تا بتوانید در صورت نیاز به سرعت از آن استفاده کنید، و وقت خود را با رفتن به فروشگاه و داروخانه تلف نکنید. برای اطمینان از تاثیرگذاری دارو، آن را در دمای اتاق نگهداری کنید و اگر تا قبل از پایان تاریخ انقضا آن از آن استفاده نکردید، آن را با یک بسته جدید جایگزین کنید.
انواع و نحوه مصرف قرص‌های اورژانسی جلوگیری از بارداری
- قرص لوونورژسترل دوز ۱.۵ میلیگرم: یک عدد، یک جا و در اولین فرصت؛ این قرص ضدبارداری اورژانسی باید حداکثر ظرف ۷۲ ساعت بعد از داشتن رابطه جنسی محافظت نشده استفاده شود.
- قرص لوونورژسترل دوز ۰.۷۵ میلیگرم: دو عدد یک جا و در اولین فرصت؛ ۱۲ ساعت پس از آن ۱ عدد دیگر نیز استفاده نمایید.
- قرص HD: دو عدد در اولین فرصت و دو عدد ١٢ ساعت بعد.
- قرص LD: چهار عدد در اولین فرصت و چهار عدد ١٢ ساعت بعد.
- قرص تری‌فازیک: چهار عدد قرص سفید در اولین فرصت و چهار عدد قرص سفید ١٢ ساعت بعد.
- قرص الا: یک قرص در اولین فرصت؛ این قرص را می‌توان تا ۱۲۰ ساعت پس از داشتن رابطه جنسی محافظت نشده استفاده کرد.
درباره قرص لوونورژسترول و نحوه مصرف آن بیشتر بدانید
- قرص‌های تک دوز پروژستین (لوونورژسترول (Levonorgestrel)) با جلوگیری از تخمک گذاری در تخمدان و همچنین با افزایش چسبندگی مخاط دهانه رحم از بارداری جلوگیری می‌کنند.
- این قرص‌ها باید در اسرع وقت مصرف شوند، اما معمولا تا ۷۲ ساعت پس از مقاربت محافظت نشده، نیز موثر هستند. حتی ممکن است تا ۱۲۰ ساعت پس از آن نیز کار کنند. بهترین زمان مصرف این قرص در بازه‌ی زمانی ۱۲ ساعته بعد از رابطه جنسی خطرناک می‌باشد.
- این قرص‌ها برای زنان دارای BMI (فرمول شاخص توده بدن) زیر ۲۵ بیشترین تاثیر را داشته و ممکن است به روی زنان با BMI بالای ۳۰ اثر گذار نباشد.
- این دارو‌ها را می‌توانید از داروخانه تهیه کنید. قرص لوونورژسترول با اسامی تجاری مختلفی مانند لونژیل و یا اووسیز در بازار موجود است، ولی در مراکز بهداشتی‌درمانی به نام LNG در اختیار مراجعه کنندگان قرار می‌گیرد.
- مصرف این دارو می‌تواند چرخه قاعدگی شما را تغییر دهد، و باعث شود دوره بعدی شما سبک‌تر یا سنگین‌تر باشد و یا زودتر یا دیرتر رخ دهد.
- همچنین می‌تواند علائمی را نشان دهد که شبیه کسانی است که دوره سندروم پیش از قاعدگی PMS را تجربه می‌کنند، مانند حالت تهوع و گرفتگی و درد عضلات شکمی.
- دیگر عوارض جانبی احتمالی شامل حساسیت پستان، سرگیجه، حالت تهوع و گرفتگی عضلات شکمی است.
- در صورت بارداری، ابتلا به سرطان سینه (از هر نوع آن) سرطان رحم، سرطان دستگاه تناسلی، تومور‌های کبدی، خونریزی واژینال، فشارخون کنترل نشده، اختلالات ترومبوفلبیت، انفارکتوس مغزی و قلبی، نباید مصرف شود.
- در صورت ابتلای بیمار به‌بیماری قلبی، سابقه بارداری نابجا، سندرم‌های سو جذب، کیست‌های فعال‌تخمدانی، بیماری فعال کبدی، یرقان‌انسدادی عود کننده و یاسابقه یرقان در دوران بارداری، دارو با احتیاط مصرف‌شود.
- در دوران شیردهی و با گذشت شش هفته از زایمان مصرف این دارو بلامانع است.
- در صورت استفاده‌ی هم‌زمان از دارو‌های فنی‌تویین و ریفامپین باید مصرف قرص لوونورژسترول به میزان ١٠٠ % (در هر دوز دو عدد) افزایش یابد.
درباره قرص الا و نحوه مصرف آن بیشتر بدانید
- الا (Ella) تنها قرص ضد بارداری است که می‌توان تا ۵ روز پس از مقاربت برای جلوگیری از بارداری آن را مصرف کرد. با این حال، هرچه زودتر از آن استفاده کنید، موثرتر است.
- الا را تنها با تجویز دکتر زنان می‌توانید تهیه و مصرف کنید.
- الا در مقایسه با لوونورژسترل انتخاب بهتری برای زنانی است که BMI بیش از ۲۵ دارند. اما اثربخشی آن در زنان دارای BMI بیش از ۳۵ پایین‌تر است.
- شایعترین عوارض جانبی مرتبط با آن عبارتند از: سردرد، درد شکمی، حالت تهوع، قاعدگی دردناک، خستگی و سرگیجه.
- از این دارو بیش از یک بار در یک سیکل ماهانه نمی‌توان استفاده کرد. اگر تا سه ساعت پس از مصرف این قرص استفراغ کردید، باید با مشورت پزشک نسبت به مصرف مجدد آن اقدام کرد.
بعد از مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری چه می‌شود؟
قبل از مصرف دستورالعمل‌های آمده بر روی بسته را مطالعه کنید تا بفهمید بعد از مصرف ممکن است چه احساسی داشته باشید. اغلب زنان پس از مصرف قرص اورژانسی عوارض خاصی را تجربه نمی‌کنند، اما ممکن است عوارض جانبی جزئی احساس کنید. از جمله:
- حالت تهوع یا استفراغ (شما می‌توانید با مصرف یک قرص ضد تهوع یک ساعت قبل از مصرف قرص اورژانسی از این حالت پیشگیری کنید)
- حساسیت پستان
- سردرد
- درد در قسمت پایین شکم
- خستگی
- سرگیجه
اگر پس از سه تا پنج هفته بعد از استفاده از قرص اورژانسی جلوگیری از بارداری در ناحیه شکم درد‌های شدید پیش رونده داشتید، ممکن است این نشانه یک حاملگی خارج از رحم باشد. در این صورت بلافاصله به پزشک مراجعه کنید تا مانع عوارض جدی آن شوید.
مصرف قرض اورژانسی ضدبارداری ممکن است بر چرخه قاعدگی شما تأثیر بگذارد و موجب بروز خونریزی و لکه بینی نامنظم قبل از دوره ماهانه بعدی شما شود. همچنین می‌تواند دوره شما را جلو انداخته یا به تاخیر بیاندازد. همچنین ممکن است خونریزی ماهانه شما در مقایسه با قبل بیشتر یا کمتر باشد. البته، اگر عادت ماهانه شما بیش از یک هفته عقب افتاد، ممکن است به این معنی باشد که قرص اورژانسی روی شما تاثیری نداشته و بهتر است برای اطمینان بیشتر تست حاملگی خانگی بدهید یا با پزشک خود مشورت کنید.
قرص‌های اورژانسی فقط یک بار کار می‌کنند
به طور منظم از قرص اورژانسی ضد بارداری برای کنترل بارداری استفاده نکنید. اگر شما همچنان رابطه جنسی محافظت نشده و پر خطر داشته باشید و استفاده از قرص‌های اورژانسی را ادامه دهید، دوره‌های قاعدگی شما نامنظم و غیر قابل پیش بینی می‌شود.
اگر قرص اورژانسی مانع بارداری ناخواسته شما شد، این عالی است. اما به یاد داشته باشید تاثیر آن ادامه دار نیست. پس از استفاده از آن، توانایی باروری شما بازخواهد گشت، بنابراین دقت کنید که دوباره رابطه جنسی محافظت نشده نداشته باشید و همیشه در مورد پیشگیری از بارداری هوشیار باشید.
نکات مهم در رابطه با خوردن قرص اورژانسی ضد بارداری
- بعضی افراد قرص‌های پیشگیری از بارداری را “قرص صبح روز بعد” می‌نامند، اما لازم نیست صبر کنید تا صبح شود، باید قرص‌ها را در اولین فاصله‌ی زمانی ممکن پس از تماس جنسی محافظت نشده مصرف کنید تا بهترین اثربخشی را داشته باشد.
- هنگام خوردن قرص ضد بارداری اورژانسی طبق دستور پزشک یا مطابق با دستورالعملی که بر روی پاکت نوشته شده عمل کنید.
- قرص خود را با مقدار زیادی آب مصرف کنید.
- بهتر است قرص‌ها با شکم خالی مصرف نشود. می‌توانید قرص را با غذا مصرف کنید تا احتمال ابتلا به تهوع کاهش یابد.
- قرص‌های ضد بارداری معمول خود را می‌توانید طبق معمول از روز بعدی که قرص اورژانسی را مصرف کردید استفاده کنید.
- در صورت استفراغ تا دو ساعت پس از استفاده، ضرورت دارد که قرص دوباره استفاده شود.
- این روش می‌بایست در حداقل دفعات ممکن در طول دوران باروری هر زن استفاده شود؛ و حداکثر دفعات مجاز استفاده از این روش در هر سیکل قاعدگی یک بار است.
- مجاز بودن مصرف یک بار از این روش در هر دوره‌ی قاعدگی، دلیل تأیید مصرف آن در هر دوره‌ی قاعدگی به عنوان روش پیشگیری از بارداری نیست.
- در صورتی که بعد از مصرف قرص اورژانسی باز هم حامله شدید نگرانی در مورد سلامت جنین وجود ندارد.
- تا ۲۴ ساعت بعد از خوردن قرص رانندگی نکنید چرا که ممکن است احساس خواب آلودگی به شما دست بدهد مخصوصا اگر قرص ضد تهوع نیز خورده باشید.
- این قرص‌ها در کلینیک‌های بهداشت و داروخانه‌ها در دسترس هستند.
- شما می‌توانید یک قرص ضد بارداری اورژانسی غیر تجویزی خریداری کنید، اما برخی از مارک‌ها مانند الا، نیاز به نسخه دارند.
- در هنگام خرید، تاریخ انقضا قرص را بررسی کنید. اگر تاریخ انقضای دارو گذشته نوع دیگری از آن را خریداری کرده یا از داروساز بخواهید به شما در این زمینه کمک کند.
- هنگام خرید قرص اورژانسی دکتر یا داروساز نمی‌داند شما دقیقا دنبال چه چیزی هستید. اگر فردی که در داروخانه کار می‌کند تنها کلمه قرص ضد بارداری را از شما بشنود ممکن است فکر کند منظور شما قرص‌های ضد بارداری معمول است؛ بنابراین کاملا واضح نام قرص ضد بارداری اورژانسی را بیان کنید.
اگر هنگام مصرف از نحوه مصرف قرص‌های اورژانسی جلوگیری از بارداری و میزان دوز مطمئن نیستید یا نگرانی‌های دیگری دارید، با دکتر داروساز داروخانه در این مورد مشورت کنید.
منبع: گروه سلامت ستاره
