درمان کم خونی فقر آهن و اسید فولیک! انواع مکمل های آهن

درمان کم خونی فقر آهن و اسید فولیک

فقر آهن شایع ترین نوع سوء تغذیه در جهان است، که در سطح جهان بیش از ۲ میلیارد نفر به آن مبتلا می باشند. کم خونی فقر آهن ( پایین بودن تعداد RBC ناشی از کمبود آهن ) در کشورهای کمتر توسعه یافته بسیار شایع است اما جالب اینجاست با وجود حذف سایر اشکال سوء تغذیه در کشورهای توسعه یافته، فقر آهن همچنان به عنوان مشکل در این کشورها مطرح است.
کم خونی مگالوبلاستیک نوع دیگری از کم خونی است که در اثر کمبود فولیک اسید یا ویتامین B12 بروز می کند. این ویتامین ها در سالم نگه داشتن خون یا سیستم عصبی به بدن کمک می کنند. در این نوع کم خونی، بدن گلبول های قرمز خونی تولید می کند که نمی توانند اکسیژن را به خوبی تحویل دهند.

علل کم خونی

علت اصلی کم خونی کمبود آهن در زنان هدر رفتن خون در زمان عادت ماهانه می باشد. کم خونی ناشی از کمبود آهن همچنین می تواند به علت زخم های خونریزی دهنده دستگاه گوارش باشد. در زنان یائسه و مردان، احتمال اینکه مشکل خونریزی دستگاه گوارش به عللی مانند اولسرپپتیک، پولیپ کولون و یا سرطان کولورکتال باشد، خیلی بیشتر از سایر علل است. از دیگر علل شایع کم خونی کمبود آهن، آلودگی با انگل کرم قلابدار، آمیب، شیستوزومیاز و تریکوریس تریکیورا ( کرم شلاقی ) است. کمبود آهن بدون کم خونی در دختران نوجوان سبب پایین افتادن کیفیت تحصیلی و ضریب هوشی می شود.
کمبود فولات یکی دیگر از عوامل کم خونی می باشد. فولات و شکل مصنوعی آن، اسید فولیک، در تولید سلول های جدید، به خصوص در دوران بارداری و دوران کودکی، نقش حیاتی دارند. بدن برای تولید DNA و RNA، سوخت و ساز هموسیستئین و تولید سلول های قرمز خون سالم، نیاز به فولات دارد. کمبود فولات یا اسید فولیک نیز در زنان باردار، خطر به دنیا آوردن نوزاد کم وزن، نارس بودن نوزاد و نقص لوله عصبی در نوزادان را افزایش می دهد.

علایم عمومی کم خونی

احساس سستی، خستگی همیشگی و یا هنگام فعالیت، و احساس کسالت عمومی از علایم کمبود آهن است. سایر علایم شامل  سرگیجه کاذب، ابتلای مکرر به بیماری های ویروسی مانند سرماخوردگی، ناخن های قاشقی شکل (گود شدن روی ناخن)، خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها می باشد. کمبود آهن گاهی سبب رنگ پریدگی و زخم غیر طبیعی گوشه لب می شود. کمبود فولات در بزرگسالان سبب ایجاد علایمی شبیه به علایم کمبود آهن، از جمله اسهال، ضعف، از دست دادن اشتها، کاهش وزن، تحریک پذیری، زخم های زبان و فراموشی می گردد. همچنین کمبود فولات ممکن است موجب ایجاد تپش قلب، اختلالات رفتاری و افزایش سطوح هموسیستئین شود که خود از دلایل بیماری های قلبی تلقی می شود.

درمان

ترکیبات دارای آهن و اسید فولیک در درمان و پیشگیری از کم خونی فقر آهن و اسید فولیک به کار می روند. آهن غذایی به دو فرم آهن “هم” و “غیر هم” وجود دارد. زمانی که آهن به یک بخش پروتئینی وصل شده باشد به آن آهن “هم” می گویند. آهن “هم” در گوشت قرمز، مرغ، ماهی و جگر وجود دارد و آهن “غیر هم” در غذاهای گیاهی مثل غلات، حبوبات، سبزی ها، سویا، مغزها و انواع خشکبار یافت می شود. آهن هم از قابلیت جذب بالایی برخوردار است یعنی ۲۰ تا ۳۰ درصد آن جذب می شود ولی تنها ۳ تا ۸ درصد آهن غیر هم جذب بدن می شود.

با توجه به این موضوع، بهتر است که آهن مورد نیاز بدن از منابع حیوانی مثل گوشت قرمز که منبع غنی از آهن است و قابلیت جذب آهن موجود در آن بالاست، تامین شود.

برای کودکان و زنان باردار توصیه می شود مکمل به صورت روزانه مصرف گردد، اما کودکان در سن مدرسه، نوجوانان و زنان غیر باردار می توانند مکمل را برحسب شرایط یک یا دو بار در هفته مصرف کنند. دوز آهن توصیه شده در دوران بارداری ۲۷ میلی گرم در روز می باشد. در موارد کم خونی شدید مقدار و مدت مصرف بیشتر می شود.

در مورد میزان مصرف اسید فولیک باید گفت نوجوانان ۱۹ سال و بزرگسالان باید روزانه ۴۰۰ میکروگرم فولات ( اسید فولیک ) دریافت کنند. زنان باردار باید ۶۰۰ میکروگرم فولات ( اسید فولیک ) در روز، و زنان شیرده ۵۰۰ میکروگرم فولات در روز دریافت کنند. مقدار مورد نیاز روزانه ( RDA )  آهن در گروه های سنی مختلف در جدول زیر آمده است :

همچنین مقدار مورد نیاز روزانه فولیک اسید در گروه های سنی مختلف در جدول زیر آمده است:

فقر آهن در بارداری

فقر آهن مادر خطر کم خونی در نوزاد را افزایش می دهد. در دوران بارداری نیاز بدن به آهن به نحو شگرفی افزایش می یابد. آهن برای تشکیل هموگلوبین ( پروتئین موجود در گلبول های قرمز که اکسیژن را به سایر سلول ها می برد ) ضروری است. در دوران بارداری میزان خون بدن رفته رفته تا ۵۰% حد طبیعی افزایش می یابد. متاسفانه اکثر خانم ها، بارداری را بدون ذخایر کافی آهن آغاز می کنند و بنابراین نیاز روز افزون به این عنصر، به خصوص در سه ماهه دوم و سوم تامین نخواهد شد. کمبود فولات یا اسید فولیک نیز در زنان باردار، خطر به دنیا آوردن نوزاد کم وزن، نارس بودن نوزاد و نقص لوله عصبی در نوزادان را افزایش می دهد.

انواع مکمل های آهن

مکمل آهن به دو صورت یافت می شود. املاح کانی آهن مثل فروس سولفات و املاح آلی یا ارگانیک آهن مثل فومارات و گلوکونات هستند. در این بین یک نوع جدیدی از ملح آهن به نام فروس گلایسین سولفات نیز در بازار موجود است که محصول جدید شرکت داروسازی تسنیم می باشد و با نام “پلیرون اف” تولید و عرضه می گردد. در این ترکیب، فروس سولفات به اسید آمینه گلایسین متصل شده است. در این نوع از مکمل ها با توجه به پوشانده شدن بخش یونی با بخش آلی اسید آمینه عبور از دیواره سلولی روده به راحتی صورت می گیرد و از طرفی با توجه به وجود اسید آمینه در ترکیب به صورت جذب فعال از دیواره روده جذب می شود. بنابراین ترکیب دارای جذب بالاتری است، در نتیجه عوارض بسیار کمتری از املاح کانی و آلی قبلی دارد.

مزایای پلیرون اف به سایر مکمل ها

جذب بهتر: در این ترکیب وصل شدن اسید آمینه به ملح فرو س سولفات باعث می شود این ترکیب به راحتی و فعالانه از دیواره سلولی روده عبور کند و از طرفی یون آهن به سایر اسید های موجود در دستگاه گوارش شلات نشود و به راحتی جذب گردد.
تداخل کمتر: در پلیرون اف از رقابت سایر املاح موجود در دستگاه گوارش (مثل کلسیم، مس و …) با آهن جلوگیری می شود. بنابراین وجود املاح دیگر در دستگاه گوارش نمی توانند مانع جذب فروس گلایسین سولفات گردند. در نتیجه تداخل دارویی این ترکیب بسیار کمتر است.
عوارض کمتر: از آنجا که میزان جذب آهن از دستگاه گوارش در زمان کم خونی فقر آهن افزایش می یابد و فروس گلایسین سولفات نیز به خوبی جذب می گردد، باقی مانده ترکیبات آهن مصرف شده در دستگاه گوارش کاهش می یابد. درنتیجه عوارضی چون یبوست، تهوع و … کاهش می یابد. از طرفی عوارض کبدی با ترکیب فروس گلایسین سولفات در مقایسه با فروس سولفات کمتر است.